Zo zit het écht met de CO2-uitstoot door de Rotterdamse haven (en die is waarschijnlijk hoger dan je denkt) (2024)

Zeg je Rotterdamse haven, dan zeg je geld, industrie en schepen. Sinds een paar jaar zeg je misschien ook wel ‘vervuiling’, want de veelvuldige blokkades, spandoeken en leuzen van klimaatactivisten bij onder meer vertrekkende cruiseschepen en de Wereldhavendagen gaan niet onopgemerkt voorbij. Maar hoe zit het eigenlijk met die vervuiling?

De Rotterdamse haven stoot stoffen uit die schadelijk zijn voor het milieu. Het gaat dan onder meer om fijnstof, stikstof en koolstofdioxide (CO2), die vrijkomen bij de productie van bijvoorbeeld olie, plastic en chemicaliën. Met name over de CO2-uitstoot is veel te doen, vooral als we het hebben over klimaatverandering. Dat komt doordat de stof bijdraagt aan de versnelde opwarming van de aarde.

Over hoe groot die uitstoot is, zijn belangrijke partijen het oneens. Het onderzoeksplatform Follow The Money berekende dat de Rotterdamse haven verantwoordelijk is voor 20 procent van de CO2-uitstoot van heel Nederland. Dat percentage wordt ook gehanteerd door het journalistieke platform Vers Beton en Transport & Environment, een Europese milieuorganisatie die zich inzet voor duurzaam vervoer.

De organisatie Rotterdam, Maritime Capital of Europe, waar onder meer de Gemeente Rotterdam mee samenwerkt, beweert dat het gaat om 19 procent. Het Havenbedrijf Rotterdam, de beheerder, exploitant en ontwikkelaar van de haven, spreekt van een percentage dat hier relatief ver vanaf ligt. “In 2023 was de haven verantwoordelijk voor 15 procent van de CO2-uitstoot van Nederland”, zegt een woordvoerder.

15 en 20 procent, dat zijn twee percentages die nogal uiteenlopen. Hoe kan dat? Om dat te kunnen duiden, raadpleegden we Jan Rotmans, een hoogleraar en wetenschapper die gespecialiseerd is in klimaatverandering, duurzaamheid en (energie-)transities. Hij adviseert havenbedrijven over de energietransitie, maar is daarnaast ook adviseur van Extinction Rebellion. “Daarin ben ik volledig autonoom in mijn opvattingen”, benadrukt Rotmans.

“Het percentage waar je uiteindelijk op uitkomt, is erg afhankelijk van wat je allemaal meerekent. Het ene onderzoek laat transport, waar containers en cruiseschepen onder vallen, buiten beschouwing, terwijl het andere onderzoek transport wel meeneemt”, licht hij toe. Daar komen de verschillen in percentages dus vandaan. Terwijl het Havenbedrijf alleen spreekt over de industrie, rekenen Follow the Money, Vers Beton en Transport & Environment alle uitstoot mee.

De zaak wordt ook nog eens gecompliceerd door de verschillende manieren van rekenen. Waar de één spreekt over CO2, spreekt de ander over CO2-equivalenten. Getallen die de uitstoot van CO2-equivalenten uitdrukken, omvatten alle gassen die de atmosfeer opwarmen. Naast CO2 gaat het dan bijvoorbeeld om methaan en lachgas. Dat cijfer komt dus hoger uit dan een cijfer dat alleen CO2 omvat.

“Als je het hebt over de uitstoot van CO2, dan is 20 procent overdreven en aan de hoge kant, maar 15 procent klopt al helemaal niet. Het zit daar ergens tussenin. 18 á 19 procent valt beter te onderbouwen dan 20 procent en voorál beter dan 15 procent”, volgens Rotmans.

Goed, het gaat dus om verschillen van een paar procent. Verwaarloosbaar, zou je denken. Toch ging één procent van de totale nationale CO2-uitstoot in 2023 om ruim 1,23 megaton. Dat wordt ook uitgestoten als 17,8 miljoen nieuwe auto’s vanuit Rotterdam naar het noordelijkste puntje van het Nederlandse vasteland én terugrijden (gebaseerd op cijfers van het Europees Parlement uit 2019).

Het percentage waarmee gerekend wordt, heeft ook invloed op het beleid dat gevoerd wordt. Hoe groter de uitstoot, hoe meer moeite gedaan moet worden om die uitstoot terug te dringen. Als je dan rekent met een lager getal, hoeft er dus ook minder te gebeuren.

In 2016 heeft de Europese Unie het Klimaatakkoord van Parijs ondertekend, waarin is afgesproken dat we de opwarming van de aarde proberen te beperken tot 1,5 graden. In 2050 moet de uitstoot van broeikasgassen daarom met 95 procent afgenomen zijn. Het Havenbedrijf wil ‘een bijdrage leveren aan het behalen van de internationale klimaatdoelen’.

De CO2-uitstoot van de haven moet worden teruggedrongen door verduurzaming. Op dit moment is de Rotterdamse haven de meest vervuilende (maar ook de grootste) haven van Europa, berekende Transport & Environment. Wat gaat het Havenbedrijf daaraan doen?

“In de CO2-uitstoot is een afname van 20 procent waarneembaar van 2016 naar 2022”, weet Rotmans. “Maar dat komt met name door de sluiting van kolencentrales, iets wat overigens landelijk beleid is en geen Rotterdams havenbeleid. In de chemische industrie neemt de uitstoot iets af, maar bij de olieraffinaderijen blijft de uitstoot nagenoeg hetzelfde.”

Ook worden er waarschijnlijk tot 2050 fossiele brandstoffen gebruikt in de Rotterdamse haven. Bij de verbranding van fossiele brandstoffen komt CO2 vrij. “Door de sluiting van de kolencentrales verdwijnen kolen, maar aardgas en aardolie zullen voorlopig nog aanwezig blijven in de haven”, denkt Rotmans.

Snel gaat het dus nog niet, vindt hij. Tegelijkertijd benadrukt Rotmans ook dat de Rotterdamse haven wél de duurzaamste haven van Europa is. Op dit moment loopt er een twintigtal projecten om de haven verder te verduurzamen.

In augustus 2023 oordeelde de rechter dat Porthos, een CO2-opslagproject in de Rotterdamse haven, mag doorgaan. Er wordt een pijpleiding aangelegd onder het havengebied, waardoor CO2 naar een opslag onder de Noordzee wordt geleid. Met de opslag kan de uitstoot 2,5 miljoen ton per jaar dalen. Uit onderzoek van NRC bleek dat het CO2-opslagproject, dat werd begroot op 500 miljoen euro, inmiddels al 1,3 miljard euro is gaan kosten. Daarnaast is Porthos niet onomstreden. Critici vinden onder andere dat het project (olie)bedrijven niet stimuleert om hun vervuilende uitstoot aan te pakken.

Ook wordt er gewerkt aan walstroom, een milieuvriendelijke manier om aangemeerde schepen te voorzien van elektriciteit. Nu wekken schepen vaak energie op met generatoren die op fossiele brandstoffen draaien en dus CO2 uitstoten. Met walstroom maakt het schip gebruik van een aansluiting op het elektriciteitsnet van de wal.

“Daarnaast zijn er een waterstoffabriek en twee bioraffineerderijen in aanbouw, is er een restwarmteproject gestart en wordt er een nieuw windpark opgeleverd”, weet Rotmans. “Op het gebied van duurzaamheid gebeurt er dus van alles. Dat mag ook wel, want de Rotterdamse haven is veel te laat begonnen met verduurzamen en haalt het doel van 55 procent reductie in 2030 niet.”

Volgens Rotmans gaat de volledige verduurzaming van de haven nog wel twee generaties duren. “Dat klinkt heel ver weg, maar iets wat in 150 jaar is opgebouwd kun je niet in 25 jaar afbouwen, ombouwen en opbouwen. We moeten soms de traagheid van een transitie accepteren. De laatste tien jaar zijn er grote stappen gezet in de richting van een duurzamere haven. Maar als het een marathon is, dan hebben we pas tien kilometer afgelegd.”

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl